ΜΕΘΑΝΑ

Η χερσόνησος των Μεθάνων φιλοξενεί τα νεότερα ηφαιστειακά προϊόντα του πεδίου των ηφαιστείων του Σαρωνικού, στο οποίο ανήκουν επίσης η Αίγινα και ο Πόρος.

Στα Μέθανα, η πρώτη ηφαιστειακή δραστηριότητα εκδηλώνεται μεταξύ 3,6 και περίπου 1 εκατομμύρια χρόνια, η οποία τροφοδοτείται από ανδεσιτικά κυρίως μάγματα. Μικρά ηφαιστειακά κέντρα δημιουργούνται αυτή την περίοδο στις παρυφές του κρυσταλλικού υποβάθρου ασβεστόλιθων και οφιόλιθων, στα νότια και βόρειο-δυτικά της χερσονήσου, καθώς και κοντά στην περιοχή της πόλης των Μεθάνων, αποθέτοντας κυρίως μικρούς θόλους και ρεύματα λάβας. Κατά αυτή την περίοδο αποτίθενται στην περιοχή του Ακρ. Πούντα ορίζοντες τέφρας, από μικρής έντασης εκρηκτικά επεισόδια, των οποίων ο πόρος βρισκόταν πλησίον του ακρωτηρίου. Αυτά είναι και τα μόνα σημαντικά εκρηκτικά επεισόδια που εντοπίζονται στα Μέθανα. (εικόνα Απλοποιημένος γεωλογικός χάρτης της χερσονήσου των Μεθάνων.)

Στη συνέχεια, από 0,9 έως 0,25 εκατομμύρια χρόνια, δακιτικό – ανδεσιτικό μάγμα εκρέει στο χώρο και οικοδομεί τη χερσόνησος των Μεθάνων. Σε διάφορες χρονικές περιόδους, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους δεκάδες χιλιάδες χρόνια, η ηφαιστειακή δράση επαναλαμβάνεται σε διάφορες θέσεις στο χώρο των Μεθάνων, δημιουργώντας θόλους ή συμπλέγματα θόλων, με ήπια μη εκρηκτική ηφαιστειακή δράση. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις, όταν οι θόλοι της νεαρής λάβας αποκτήσουν απότομες πλαγιές, καταρρέουν σε κάποια σημεία, τροφοδοτώντας μικρές εκρήξεις που γενούν πυρακτωμένα σύννεφα τέφρας. Αυτά κυλούν στις γύρω κοιλάδες, και αποθέτουν στρώματα ηφαιστειακής στάχτης και θραυσμάτων λάβας.

Απλοποιημένος γεωλογικός χάρτης της χερσονήσου των Μεθάνων.

Το ηφαιστειακό πεδίο του Σαρωνικού. Αστέρια: χερσαία ηφαιστειακά κέντρα, Σταυροί: υποθαλάσσια ηφαιστειακά κέντρα. Κίτρινο: > 1.800.000 χρόνια, Κυανό: < 1.800.000 χρόνια, Κόκκινο: < 10.000 χρόνια. Κόκκινες γραμμές: κύρια ρήγματα.

Γενική άποψη χερσονήσου Μεθάνων από τα δυτικά.

Η τελευταία ηφαιστειακή δράση στο χώρο εκδηλώνεται περίπου το 240 π.Χ., και οικοδομεί τον θόλο και τα ρεύματα ανδεσιτικής λάβας που συνθέτουν το οικοδόμημα της Καμένης χώρας, στα βόρειο-δυτικά της χερσονήσου. Το φαινόμενο ήταν ήπιο, χωρίς μεγάλες εκρήξεις. Να πως περιγράφει ο Στράβωνας την έκρηξη:

"Περί Μεθώνη δε την εν τω Ερμιονικώ κόλπω όρος επταστάδιον το ύψος ανεβλήθη γενηθέντος αναφυσήματος φλογώδους, μεθ'ημέραν μεν απρόσιτον υπό του θερμού και της θειώδους οδμής, νύκτωρ δ' ευώδες, εκλάμπον πόρρω και θερμαίνων, ώστε ζείν την θάλατταν επί σταδίους πέντε, θολεράν δ' είναι και επί είκοσι σταδίους, προσχωσθείναι δε πέτραις απορρώξι πύργων ουκ ελάττοσιν".

Πρόκειται για τη ανάπτυξη ενός θόλου λάβας κοντά στην ακτή, που στη συνέχεια τροφοδοτεί πλευρικά παχιά ρεύματα λάβας τα οποία κινούνται προς βορά και εισέρχονται στη θάλασσα για αρκετές εκατοντάδες μέτρα. (εικόνα Το ενεργό ηφαιστειακό κέντρο της Καμένης Χώρας. Με αστερίσκο σημειώνονται οι πόροι εξόδου και με βέλη οι διευθύνσεις ροής των ρευμάτων λάβας.)

Το ενεργό ηφαιστειακό κέντρο της Καμένης Χώρας. Με αστερίσκο σημειώνονται οι πόροι εξόδου και με βέλη οι διευθύνσεις ροής των ρευμάτων λάβας.

Σχετική περιγραφή της ηφαιστειακής δράσης αναφέρεται και από τον Παυσανία στην «Ελλάδος Περιήγησις» μαζί με την εμφάνιση της θερμής πηγής που ονομάζεται σήμερα «Λουτρά Παυσανία»:

«Τῆς δὲ Τροιζηνίας γῆς ἐστιν ἰσθμὸς ἐπὶ πολὺ διέχων ἐς θάλασσαν, ἐν δὲ αὐτῷ πόλισμα οὐ μέγα ἐπὶ θαλάσσῃ Μέθανα ᾤκισται. …. Τοῦ δὲ πολίσματος τριάκοντά που στάδια ἀπέχει θερμὰ λουτρά: φασὶ δὲ Ἀντιγόνου τοῦ Δημητρίου Μακεδόνων βασιλεύοντος τότε πρῶτον τὸ ὕδωρ φανῆναι, φανῆναι δὲ οὐχ ὕδωρ εὐθὺς ἀλλὰ πῦρ ἀναζέσαι πολὺ ἐκ τῆς γῆς, ἐπὶ δὲ τούτῳ μαρανθέντι ῥυῆναι τὸ ὕδωρ, ὃ δὴ καὶ ἐς ἡμᾶς ἄνεισι θερμόν τε καὶ δεινῶς ἁλμυρόν.»

Στον υποθαλάσσιο χώρο βόρεια του κέντρου της Καμένης Χώρας των Μεθάνων, μεταξύ Μεθάνων και της νησίδας Αγκίστρι, έχουν εντοπιστεί υποθαλάσσια ηφαιστειακό κέντρα, σε ένα από τα οποία δόθηκε τo όνομα «Παυσανίας». Κάποια από αυτά είναι πιθανό να είναι ενεργά.

Το μόνο που θυμίζει σήμερα ότι τα Μέθανα είναι ένα ενεργό ηφαίστειο είναι οι δύο θερμές πηγές που αναβλύζουν στην πόλη των Μεθάνων και στη βόρεια ακτή της χερσονήσου. Η πηγή της πόλης των Μεθάνων είναι γνωστή στο πανελλήνιο για τις θεραπευτικές της ιδιότητες (δερματοπάθειες, κυκλοφοριακά, αρθριτικά), και γι’ αυτό τα Μέθανα υπήρξαν από τις πολυσύχναστες λουτροπόλεις της χώρας μας. Η οσμή του μεθανίου και του υδρόθειου που απελευθερώνεται από το θερμό ρευστό των ιαματικών πηγών, χαρακτηρίζει την περιοχή της πόλης γύρω από τις εγκαταστάσεις των λουτρών.

Η ποικιλότητα των γεωλογικών και γεωμορφολογικών στοιχείων του χώρου, μαζί με το νεαρό της ηλικίας της δημιουργίας του και τη γονιμότητα των εδαφών λόγω της ηφαιστειακής γης, δημιουργούν βέλτιστες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και φιλοξενία χλωρίδας και πανίδας μεγάλης και ενδιαφέρουσας ποικιλότητας.