Η διαδρομή ξεκινά μέσα από το Μαντράκι, από την Τάβλα του Γιαλού, κάτω από τα γκρεμνά που βρίσκεται σκαρφαλωμένη η Παναγία η Σπηλιανή (θέση 4.1). Εκεί μπορείτε να παρατηρήσετε τις παλαιότερες λάβες του ηφαιστείου, τα υποθαλάσσια θεμέλια του: Δεκάδες «μαξιλάρια» φαιού βασαλτικού ανδεσίτη με διάμετρο από μισό έως δέκα μέτρα εκτίθενται στη θέα από εδώ και ως τον όρμο των Χοχλάκων, την «πλαζ» του Μαντρακίου, μια παραλία με εντυπωσιακά μαύρα βότσαλα, προϊόν θαλάσσιας διάβρωσης των υποθαλάσσιων λαβών. Το μεγαλύτερο μέρος των αποθέσεων εδώ είναι στρώματα υαλοκλαστών: λατυποπαγή κατακερματισμένων μαξιλαριών λάβας.
Συνεχίστε κατά μήκος της ακτής προς το ακρωτήρι Κανόνι. Ακροβατώντας για λίγο πάνω σε μεγάλους ογκόλιθους λάβας βασαλτικού ανδεσίτη – αυτή με την οποία χτίστηκε το Παλαιόκαστρο, που βρίσκεται πια στην κορυφή της απότομης ακτής πάνω από το κεφάλι σας - θα φτάσετε στη δεύτερη απότομη κοιλάδα. Εδώ μια μικρή αναρρίχηση θα σας φανερώσει στρώματα από παλιά βότσαλα και άμμο, αυτά που άφησε η θάλασσα πάνω στις λάβες, τότε που αυτές βρίσκονταν κάτω από την επιφάνειά της (θέση 4.2). Ανάμεσα σε αυτά τα στρώματα θα δείτε μια λευκότεφρη άμμο που γυαλίζει περίεργα στον ήλιο. Μην γελαστείτε να την ακουμπήσετε. Τα χέρια σας θα γεμίσουν μικροσκοπικά αγκάθια – ίδια με αυτά των φαραόσυκων. Είναι εκατομμύρια αγκαθάκια από πυρίτιο, οι σκελετοί των σφουγγαριών που ζούσαν στη θάλασσα της εποχής εκείνης. Στο σύνολό τους, αυτές είναι οι αποθέσεις του κροκαλοπαγούς του Κάστρου, στρώματα που δείχνουν ότι ο χώρος βρισκόταν μέχρι πρόσφατα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Στη συνέχεια μπορείτε να «αναρριχηθείτε» (ανάβαση με μικρή δυσκολία λόγω της ύπαρξης ταβλών και μη σημασμένου μονοπατιού), διασχίζοντας την πλαγιά. Πάνω δεξιά σας θα δεσπόζουν τα μέτωπα των παλαιών ανδεσιτικών ρευμάτων λάβας (θέση 4.3).
Όταν φτάσετε κοντά στο Ελικοδρόμιο μπορείτε να πάρετε το όμορφο μονοπάτι για το Κανόνι, το δυτικό ακρωτήρι του νησιού (θέση 4.4). Εκεί δεσπόζουν εντυπωσιακά μέτωπα ανδεσιτικής λάβας και δομές στηλοειδούς κατάτμησης των λαβών.
Από το Κανόνι συνεχίζετε προς τα ανατολικά σε ένα όχι καλά χαραγμένο μονοπάτι, περπατώντας πάνω στα λασπορεύματα που καλύπτουν την τέφρα της Κατώτερης Κίσσηρης της Νισύρου, της πρώτης μεγάλης καταστροφικής έκρηξης του ηφαιστείου.
Από εδώ μπορείτε είτε να πάρετε το μονοπάτι της επιστροφής προς τα βόρεια, είτε να κινηθείτε προς τον αμαξιτό και να επισκεφθείτε την εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης (θέση 4.5), σταυροειδούς σχήματος με τρούλο. Στο ιερό διακρίνονται λείψανα από τοιχογραφίες καλής τέχνης, πιθανά του 14ου-15ου αιώνα, ενώ πλήθος διάσπαρτα μαρμάρινα μέλη μαρτυρούν την προΰπαρξη στον ίδιο χώρο αρχαίου ναού. Στη γύρω περιοχή υπάρχουν και άλλοι ερειπωμένοι ναοί καθώς και πέτρινα χτίσματα που πιθανόν χρησίμευαν για κατοικίες μοναχών.
Ο δρόμος της επιστροφής οδηγεί αριστερά στο Παλαιόκαστρο και δεξιά στο Μαντράκι. Από εδώ ξεκινά και το μονοπάτι που οδηγεί στο Μαντράκι. Αν δεν έχετε επισκεφθεί το Παλαιόκαστρο (θέση 4.6) επιβάλλεται να το κάνετε. Πρόκειται για πολυτελέστατο οχυρωματικό οικοδόμημα των κλασικών χρόνων. Σώζονται δύο μακρά κατακόρυφα τείχη κατασκευασμένα από μαύρο βασαλτικό ανδεσίτη, τα οποία εκτείνονται βόρεια και δυτικά. Τα τείχη αυτά έχουν πάχος από τρία έως πέντε μέτρα. Οι πύργοι των προμαχώνων είναι τετράγωνοι, σε απόσταση 25μ. περίπου ο ένας από τον άλλον και προεξέχουν των τειχών.
Στον πρώτο πύργο, βόρεια της κύριας πύλης, υπάρχει εγχαραγμένη επιγραφή που αναφέρει ότι το έδαφος σε πλάτος πέντε ποδών κατά μήκος του τείχους ανήκει στο δημόσιο:
«ΔΑΜΟΣΙΟΝ ΤΟ ΧΩΡΙΟΝ ΠΕΝΤΕ ΠΟΔΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥ ΤΕΙΧΕΩΣ».
Εσωτερικά των τειχών υπάρχουν σκάλες των 15-20 σκαλοπατιών που οδηγούν στις επάλξεις. Τόσο ο εσωτερικός όσο και ο εξωτερικός τοίχος είναι χτισμένοι με την ίδια επιμέλεια. Οι τεράστιοι αυτοί τετραγωνισμένοι ογκόλιθοι εφαρμόζουν τέλεια μεταξύ τους. Το διάστημα που υπάρχει ανάμεσα στους δύο τοίχους είναι γεμάτο από χαλίκια και χώμα και καλύπτεται από μεγάλες πέτρινες πλάκες.
Μέσα στο Παλιόκαστρο μπορεί κανείς να δει και αρκετά τμήματα από την τοιχοποιία μιας πολύ μεγάλης βασιλικής παλαιοχριστιανικής καθώς και αρκετά μαρμάρινα μέλη της με εξαιρετικές καλλιτεχνικές λεπτομέρειες.
Μέσα στο χώρο του εκτός από τα κλασσικά, ελληνιστικά και βυζαντινά λείψανα θα βρείτε και τα λατομία εξόρυξης του ανδεσίτη που χρησιμοποιήθηκε για την οικοδόμησή του (θέση 4.7).